<< Chapter < Page Chapter >> Page >

AFRIKAANS HUISTAAL

Graad 5

OOM KOWIE EN MISTER KING

Module 17

VERBUIGINGS VAN WOORDE

AKTIWITEIT 1

OM DIE FUNKSIE EN GEBRUIK VAN VERBUIGING IN ALLEDAAGSE ADJEKTIEWE TE VERSTAAN

[LU 6.2.13]

Lang Klanke en Kort Klanke

a) Woorde wat eindig op -ende

Die volgende woorde het LANG KLANKE

slaap slapende

raas rasende

rook rokende

sleep slepende

loop lopende

gaap gapende

bewaar bewarende

verdoof verdowende

Watter afleiding kan jy nou maak uit die bostaande woorde met lang klanke wat -ende bykry?

Voltooi die volgende deur -ende by elke vetgedrukte woord te voeg.

Kinders wat sit en gaap, is _ kinders.

'n Vuurtjie wat rook, is 'n _ vuurtjie.

'n Moeder wat huil, is 'n _ moeder.

Lawaai wat 'n mens se ore doof maak, is 'n _ lawaai.

Honde wat slaap, is _ honde.

Kinders wat raas, is _ kinders.

Water wat loop, is _ water.

Die hand van die HERE wat ons bewaar, noem ons

Sy _ hand.

b) Die volgende woorde het KORT KLANKE:

snik snikkende

val vallende

klop kloppende

buk bukkende

gil gillende

blaf blaffende

spat spattende

verstom verstommende

afmat afmattende

skok skokkende

Watter afleiding kan jy maak uit die bostaande woorde met kort klanke wat -ende bykry?

Voltooi die volgende deur -ende by elke vetgedrukte woord te voeg.

Harte wat vinnig klop, is _ harte.

Honde wat blaf, is _ honde.

Werk wat 'n mens afmat, is _ werk.

Meisies wat gil, is _ meisies.

Nuus wat 'n mens verstom, is _ nuus.

Soldate wat die vyande aanval, is _ soldate.

As iemand buk, sê ons hy is in 'n _ posisie.

Water wat spat, is _ water.

c) Woorde wat eindig op -ing

(a) Kyk na die vetgedrukte woord in die volgende sin.

Die verkyker was die ou bruin bobbejaan se redding toe die luiperd opdaag.

Van watter woord is die vetgedrukte woord afgelei?

Watter letters is by die woord gevoeg om die nuwe woord te vorm?

Wat het gebeur met die d in red toe die nuwe woord gevorm is?

Waarom het dit gebeur?

d) Kyk na die vetgedrukte woord in die volgende sin.

Die sloping van ou geboue vind al hoe meer plaas.

Van watter woord is hierdie woord afgelei?

Watter letters is by die woord gevoeg om die nuwe woord te vorm?

Wat het gebeur met die een o in sloop toe die nuwe woord gevorm is?

Waarom het dit gebeur?

e) Kyk na die woorde wat eindig op -ing.

daling mening vermaning
woning bewoning bewaring
lening verdeling besparing
verpakking (gebeds-)verhoring (spys-)vertering

Voltooi die volgende deur die antwoorde in die raam hierbo te vind.

As Pa ons vermaan, dan gee hy ons 'n _ .

As iemand in 'n huis woon, is dit sy _ .

As ons geld bespaar op ons inkopies, noem ons dit _ .

As ons geld by 'n bank leen, noem ons dit 'n _ .

As kos bewaar word, praat ons van die _ van kos.

As die goudprys daal, is daar 'n _ in die goudprys.

As ons meen dat 'n ding so is, is dit ons _ .

As 'n stuk grond verdeel word, vind daar 'n _ plaas.

As ‘n boek vertaal word, is dit ‘n _ .

As ons kos verteer word, praat ons van die _ .

As 'n gebed verhoor word, noem ons dit 'n _van gebed.

AKTIWITEIT 2

OM DIE FUNKSIE EN GEBRUIK VAN TRAPPE VAN VERGELYKING IN ALLEDAAGSE ADJEKTIEWE TE VERSTAAN

[LU 6.2.13]

Trappe van vergelyking

Julle sal hierdie werk maklik vind, aangesien julle Afrikaanssprekers is. Tog sal julle versigtig moet wees om nie spelfoute te maak nie.

Wanneer ons dinge of mense met mekaar vergelyk, kry ons drie trappe, naamlik die stellende trap, die vergrotende trap en die oortreffende trap. Ons sê die leerders in die klas op die hoek is gehoorsaam (stellende trap), die leerders in die klas langsaan is gehoorsamer (vergrotende trap) en die leerders in hierdie klas is die gehoorsaamste (oortreffende trap).

f) Voltooi nou die volgende deur die vergrotende en oortreffende by te voeg.

(i) hard

(ii) rooi

(iii) honger

(iv) dom

(v) wit

(vi) dik

(vii) maklik

(viii) versigtig

(ix) duur

(x) nat

g) PASOP vir ‘n byvoeglike naamwoord wat op –s eindig in die stellende trap. In die oortreffende trap word –ste bygevoeg en dus kry ons twee s’e.

(i) rats, ratser, ratsste

Voltooi:

(ii) vies

(iii) skaars

(iv) boos

(v) dors

(vi) vas

(vii) fluks

(viii) los

(xi) hees

(x) woes

h) Byvoeglike naamwoorde met -oo- en -oe-

Stellende Trap Vergrotende Trap Oortreffende Trap

(i) droog droër droogste

(ii) hoog

(iii) vroeg vroeër vroegste

(iv) moeg

My persoonlike woordelys

(gebruik die drie kolomme met hofies)

Woord Opgebreek Kort sin

Assessering

LU 6

TAALSTRUKTUUR EN -GEBRUIK

Die leerder ken en is in staat om die klanke, woordeskat en grammatika van die taal te gebruik om tekste te skep en te interpreteer.

Dit is duidelik wanneer die leerder:

6.2 met sinne werk:

6.2.13 verstaan die funksie en gebruik van alledaagse adjektiewe: intensiewe vorme;

6.2.16 gebruik voorsetsels doeltreffend;

6.2.17 verstaan en gebruik gepaste sinonieme, antonieme, homonieme en homofone;

6.3 met tekste werk:

6.3.1 gebruik kern- en ondergeskikte sinne om ‘n samehangende paragraaf te vorm;

6.3.2 gebruik voegwoorde en woorde wat tyd, oorsaak en gevolg aandui om logiese sinne en paragrawe te skep;

6.4 bewustheid en gebruik van styl ontwikkel:

gebruik ‘n verskeidenheid sinslengtes en -soorte;

wissel woordorde gepas vir fokus en klem;

6.4.4 gebruik taal met die gepaste formaliteitsgraad (register) in minder bekende situasies en toon bewustheid van teikengroep;

6.4.5 pas toon en woordkeuse vir verskillende teikengroepe en doeleindes aan.

Memorandum

Aktiwiteit 1

a) Lang klanke

Die een letter van die lang klank val weg wanneer dit -ende bykry.

gapende

rokende

huilende

oorverdowende

slapende

rasende

lopende

bewarende

b) Kort klanke

Die letter wat volg op die klinker, word verdubbel.

kloppende

blaffende

afmattende

gillende

verstommende

aanvallende

bukkende

spattende

c) Woorde met kort klanke wat eindig op -ing

red

–ding

Dit is verdubbel

Anders sou die kort klank (e) verlore gegaan het, nl. reding.

d) Woorde met lang klanke wat eindig op -ing

sloop

-ing

Dit het weggeval.

Dit bly ‘n lang klank omdat die woord net een p het.

e)

vermaning

woning

besparing

lening

bewaring

daling

mening

verdeling

vertaling

vertering

verhoring

Aktiwiteit 2

f) Trappe van vergelyking

(i) harder hardste

(ii) rooier rooiste

(iii) hongerder hongerste

(iv) dommer domste

(v) witter witste

(vi) dikker dikste

(vii) makliker maklikste

(viii) versigtiger versigtigste

(ix) duurder duurste

(x) natter natste

g) Trappe van vergelyking van woorde wat eindig op -s

(ii) vieser viesste

(iii) skaarser skaarsste

(iv) boser boosste

(v) dorser dorsste

(vi) vaster vasste

(vii) flukser fluksste

(viii) losser losste

(ix) heser heesste

(x) woester woesste

h) Trappe van vergelyking van woorde met –oo- en –oe-

(ii) hoër hoogste

(iv) moeër moegste

Get Jobilize Job Search Mobile App in your pocket Now!

Get it on Google Play Download on the App Store Now




Source:  OpenStax, Afrikaans huistaal graad 5. OpenStax CNX. Sep 22, 2009 Download for free at http://cnx.org/content/col10989/1.2
Google Play and the Google Play logo are trademarks of Google Inc.

Notification Switch

Would you like to follow the 'Afrikaans huistaal graad 5' conversation and receive update notifications?

Ask