0.1 Mỹ học mác - lênin  (Page 21/34)

Khả năng sáng tạo của chủ thể tổng hợp các giá trị thẩm mỹ là không hạn chế. Bởi vì chủ thể tổng hợp sử dụng một khối lượng phương tiện cực kỳ đa dạng. Nếu không thấu hiểu hết khả năng và chức năng, các giá trị và phản giá trị của các phương tiện đó thì không sao nêu bật được ý đồ của người sản xuất, đáp ứng đúng thị hiếu lành mạnh của chủ thể tiêu thụ.

Tóm lại, sự phân loại năm hình thức tồn tại của chủ thẩm mỹ như trên là có tính chất tương đối và không hề căn cứ vào sự đánh giá khả năng của bất kỳ một nhóm chủ thể nào, giữa chúng có sự thâm nhập qua lại và thâm nhập vào nhau, hỗ trợ lẫn nhau.

Nghệ thuật

Bản chất xã hội của nghệ thuật

a. Nghệ thuật là một hiện tượng xã hội

Nghệ thuật ra đời trong lao động xã hội:

Chính trong lao động cộng đồng, con người một mặt biến đổi giới tự nhiên và mặt khác biến đổi chính bản thân mình. Lao động của con người có tính cộng đồng, nó đòi hỏi sự giao tiếp với mức độ phức tạp tăng dần từ đó nảy sinh ngôn ngữ: đó sẽ là phương tiện để sáng tạo và cảm thụ các loại hình nghệ thuật có sử dụng ngôn từ.

Việc chế tạo công cụ lao động thoạt đầu chỉ có tính thực dụng, song quá trình chế tác các công cụ lao động làm cho hai bàn tay, thân hình cùng các giác quan trở nên khéo léo, tinh nhạy hơn. Những hoạt động tự do mang tính thẩm mỹ đầu tiên là trang trí thêm vào công cụ lao động, vẽ hình động vật lên các hang động, nhảy múa nhằm luyện tập săn bắt, tăng dần yếu tố giải trí vui chơi. Những hoạt động đó dần dà được chuyên môn hóa và trở thành lao động nghệ thuật từ sơ khai đến hoàn thiện. Chính vì vậy nghệ thuật được coi là sự khéo léo. Lao động đạt đến độ thành thạo khéo léo được coi là lao động nghệ thuật.

Với tư cách là đối tượng nghiên cứu của mỹ học, nghệ thuật được coi như một hình thái ý thức xã hội; nghệ thuật chịu sự chi phối của các quy luật lịch sử. Trong quá trình đồng hoá thế giới, nhận thức thẩm mỹ, mà đỉnh cao của nó là nghệ thuật đã giúp con người thấy được thế giới trong chỉnh thể hoàn mỹ của nó.

b. Chức năng xã hội cơ bản của nghệ thuật

Chức năng thoả mãn nhu cầu thẩm mỹ:

Thỏa mãn nhu cầu thẩm mỹ của các cá nhân và xã hội nói chung, đó là chức năng đặc thù của nghệ thuật. Nhu cầu thẩm mỹ là nguyên nhân của nghệ thuật. Sự hoàn thiện, hoàn mỹ là mục đích vươn tới của nghệ thuật. Những chức năng cơ bản khác của nghệ thuật chỉ có thể thực hiện một cách hoàn hảo, bền vững thông qua chức năng thoả mãn nhu cầu thẩm mỹ.

Chức năng nhận thức - phản ánh:

Là chức năng chủ yếu với mọi hình thái ý thức xã hội, trong đó ý thức thẩm mỹ, được tập trung một cách cao nhất trong nghệ thuật.

Nghệ thuật giúp con người nhận thức hiện thực khách quan, nhưng là cái hiện thực khách quan trong tính chỉnh thể toàn vẹn của nó, cái hiện thực khách quan dưới góc độ thẩm mỹ chứ không phải những cấu trúc thuần tuý của bản thân nó. Hơn nữa, nghệ thuật phản ánh quan hệ thẩm mỹ của con người với thế giới hiện thực khách quan ấy mà trong quan hệ thẩm mỹ này, cái được phản ánh chủ yếu là cảm xúc của con người.

Nghệ thuật giúp con người nhận thức được chính mình một cách sâu sắc, làm cho mỗi con người phải tự nghiền ngẫm và xem xét bản thân, xem xét quan hệ của mình với người khác với toàn xã hội và môi trường sống của mình.