1.4 Die lansering van die vuurpyl

Tegnologie

Graad 7

Stelsels en beheer: vervoer

Module 5

Die lansering van die vuurpyl

Opdrag 1:

Opsies vir lansering van vuurpyl

Opsie 1

• Gebruik die stilet of ‘n skerp voorwerp soos ‘n passer se punt om ‘n gaatjie deur die lengte van ‘n kurkprop te steek. Druk die wye end van die lugklep in die plastiekbuis. Druk die onderpunt van die lugklep deur die opening in die kurkprop (Skets 1). Jy kan op ’n soortgelyke manier probeer om die lugklep aan die botteldoppie vas te sit. Maak die bottel half vol water (Skets 2). Die water is die “dryfmiddel.” Die saamgeperste lug bokant die water sal die energie verskaf om die vuurpyl vorentoe te forseer. Hou die heel bottel vas en druk die kurkprop met die lugklep in die opening van die bottel (skets 3). Druk dit deeglik in sodat die kurk nie uit die opening kan glip nie. (Jy kan die kurkprop met petroleumjellie (Vaseline) glad smeer, sodat dit maklik sal uitglip by lansering).

Opsie 1

Heg die ander deel van die plastiekbuis aan ‘n fietspomp (Skets 4). Draai die vuurpyl sodat die regte kant boontoe wys. Laat dit op die voetstuk regop staan (skets 5). Jy is nou gereed om jou vuurpyl te lanseer. Soek ‘n plat lanseerplek wat weg is van bome en geboue. Laat die vuurpyl stewig op sy stertvinne staan en laat toeskouers ‘n end (± 5 m) wegstaan. Begin om te pomp. Borrels lug sal deur die water opstyg. Wanneer die druk in die bottel hoog is, sal die kurk en water uit die opening geforseer word en die vuurpyl sal in die lug opskiet. Wees versigtig om nie oor die vuurpyl te staan nie. Slegs die onderwyser en die betrokke leerder moet by die vuurpyl staan.

Opsie 2

Aan onderwyser:

Hierdie opsie is baie veiliger, aangesien die lanseertoestel maak dat die vuurpyl vertikaal gelanseer word en nie kan omval nie. Dit is egter nodig dat u so ‘n lanseertoestel moet bou. Beproef die toestel ook vooraf. (Die lanseervinne dien dan nie eintlik hul doel nie.)

Opsie 2

Lanseertoestel

Lanseerinstruksies:

• Soek ‘n plat oppervlak buite, weg van bome en geboue.
• Maak die bottel halfvol water.
• Draai die lanseertoestel skuins en skuif die vuurpyl se bek (bottel se opening met water in) oor die wielklep. Druk die perspeksblad om die nek van die bottel sodat dit die vuurpyl regop laat staan.
• Pomp lug in die bottel met ‘n voetpomp wat nie 40 psi oorskry nie.
• Staan ± 5 m terug en trek die perspeksblad uit.
• Die vuurpyl behoort vertikaal in die lug op te skiet. Moenie dat leerders om die vuurpyl wat gelanseer moet word, saamdrom nie. Hou toeskouers op ‘n veilige afstand weg.

Opdrag 2:

Om te bereken hoe hoog ‘n vuurpyl kan vlieg

Het jy geweet dat jy met ‘n wiskundige formule en wetenskaplike sakrekenaar kan bereken hoe hoog jou vuurpyl gevlieg het? Hoe? Bereken die hoek waarteen die vuurpyl opgestyg het.

Wiskundige berekening: tan<A x aanliggende afstand = hoogte

bv. tan 75º x 4 m =

Probeer om jul vuurpyl drie keer te lanseer en teken jul waarnemings op die volgende kolomgrafiek aan:

Teken ook een van jul/jou vuurpyl se vlugroetes in die volgende spasie.

Evalueer

Opdrag 3:

Evalueer die voorkoms van jul vuurpyl n.a.v. die volgende vraelys na die eerste vlug/ lansering deur ‘n regmerkie in die toepaslike kolom langs die ooreenstemmende vraag te maak. Probeer om, indien dit nodig is, die veranderings/ verbeterings aan te bring om ‘n hoër hoogte by die 2de en 3de lanserings te verseker.

Mark Shuttleworth was nou wel die eerste manlike Suid-Afrikaner in die ruimte, maar tot op hede was daar nog nie ‘n vroulike Suid-Afrikaner in die buitenste ruimte nie. Dogter, hier is jou kans! Mag hierdie module jou geïnspireer het om ‘n ruimtevaarder te word. Boet, jy mag ook maar probeer, hoor.

Assessering