Jou provinsie se verlede: argeologie

Sosiale wetenskappe: geskiedenis

Graad 5

Ontdek die verhaal van jou provinsie

Module 1

Jou provinsie se verlede: argeologie

1. Hoe argeologie jou kan help om jou provinsie se verlede beter te verstaan

Ons kan die verlede bestudeer deur te kyk:

Hoe mense geleef het; en

Watter dinge hul gebruik het om mee te leef.

In hierdie leereenheid gaan jy vier oefeninge doen om jou hiermee te help.

Aktiwiteit

Hoe om bronne te bekom, gebruik en verslag te doen

[lu 1.1; 1.2; 1.3]

(a) Die volgende voorwerpe is in 'n grot gevind! Werk in pare en bespreek die volgende vragies:

2.

3.

Waarvoor is die voorwerpe gebruik?

Hoe het hulle dit gemaak?

Waarvan is dit gemaak?

Wanneer is dit gemaak?

Die volgende items is in jul buurman se vullishouer gevind. Die items wat bo in die drom was, is eerste neergeskryf, en dit wat heel onder in was, laaste.

OPDRAG VIR JOU!

(b) Verdeel in jul groepe en gebruik die leidrade om soveel as moontlik van dié gesin uit te vind. Skryf daarna ‘n kort verslag oor ‘n tipiese dag in hul lewens.

vleisbene

twee leë koeldrankblikkies en 'n wynbottel

twaalf sigaretstompies

aartappelskille

Die Rapport

'n leë Weetbix-houer

eierdoppe

stukkies afvalbrood

leë Dogmor-houer

twee leë Pick 'n Pay-sakke

'n leë Solly Kramer-sak

Radio en TV-tydskrif

vier ou vonkproppe, oliefilter

leë olieblik

gebruikte teesakkies, melkhouer

stukkende rugbybal

(Jou onderwyser kan ook sy/haar eie leidrade skool toe bring om die oefening nader te bring aan die werklikheid!)

Het jy geweet?

As jul as speurders inligting hieroor ingesamel het, word jul argeoloë genoem, en is jul besig met:

‘n Argeoloog kan ook inligting van rotstekeninge verkry. Ons gaan nou die San se rotstekeninge bestudeer.

AGTERGROND VIR JOU!

Daar is al meer as twee miljoen jaar lank jagter-versamelaargroepe in Suider-Afrika. Reeds 10 000 jaar gelede het die eerste groep jagter-versamelaars, soos die San, in Suid-Afrika aangekom. Hulle het in klein gesinsgroepe rondgetrek op soek na kos.

Dit word gestaaf deur navorsing oor hul beendere, rotstekeninge en gereedskap.

Meestal moes die mans jag en die vrouens wilde plantvoedsel (onder meer vrugte, bolle) versamel. Hulle het ook vis gevang. Gedurende die winter het hulle gewoonlik in ‘n rietskerm of in grotte gebly. In die somer het hulle sommer in holtes geslaap wat met gras of riete uitgelê is. Die San se “klere” is natuurlik van vel gemaak.

(c) Jou maat is ‘n argeoloog. Sê of sy afleidings oor die rotstekeninge waar of vals is.

(d) Bekom bronne waaruit jy die volgende inligting kan kry. Verskaf die naam van die bron en die bladsy waarop die inligting voorkom.

1. Hoe het die San wildediere gejag?

2. Hoe sou hulle die vuur aan die brand gekry het as hulle vleis wou gaarmaak?

3. Het die San diere makgemaak? Motiveer.

4. Hoe het hul belangrike stories (soos ‘n groot jagtog) vir die nageslagte bewaar?

Assessering

LU 1

GESKIEDKUNDIGE ONDERSOEK

Die leerder is in staat om ondersoekvaardighede te gebruik om die verlede en die hede te ondersoek.

Dit is duidelik wanneer die leerder:

1.1 bronne vind:

• met leiding bronne kies wat nuttige inligting oor die verlede bevat;

1.2 met bronne werk:

• inligting uit ‘n verskeidenheid van bronne opteken en kategoriseer;

1.3 vrae beantwoord:

• volhou om inligting uit bronne te gebruik om vrae te beantwoord oor mense, gebeure, artefakte uit die verlede.

Memorandum

Aktiwiteit

1. Voorwerpe soos potte, skrapers/krappers en pylpunte is met die hand veral van klei, klip, been en hout gemaak, ongeveer 2 miljoen jaar gelede.
2. Argeologie

• (1) Waar
• (2) Vals
• (3) Waar
• (4) Waar
• (5) Vals
• (6) Waar
• (7) Vals
• Pyl, boog

• Gebruik twee stokkies (een hard, een sag). Die harde stokkie word vinnig heen en weer in die hande gedraai, met die punt in ‘n gaatjie in die sagte stok. Na ‘n rukkie begin die sagte stok te rook. Droë gras word dan op die kooltjie gepak en die smeulende stok word aangeblaas.
• rotstekeninge (skilder)